Subskrybuj
Zapraszamy do skorzystania z naszego newslletera.
captcha 
Będziemy powiadamiać Ciebie o nowościach na stronie.

400 giżycczan we wspomnieniach...

W kufrze przyjechawszy - Stefan Lempiecki

 






Litwa. Ejszyszki, rok 1946.Wrzesień.Chodzą pogłoski, że zostanie zamknięta granica do Polski. Moja rodzina jest w rozterce. Co robić? Zostać, czy zapisać się na wyjazd? Co z dobytkiem? Mam już litewski elementarz i muszę iść do pierwszej klasy. Mama obserwuje, co się dzieje wokół, jakie stosunki wytwarzają się z Litwinami i postanawia jednak zapisać się na wyjazd. Ojciec po mobilizacji w 1939 roku nie powrócił z frontu. Mama podrywa pozostałych członków rodziny i razem z dziadkiem i ciotkami jedziemy do Oran, bo tam jest punkt załadunkowy. Otrzymujemy wagon towarowy do dyspozycji. Dzielimy go na dwie części. Jedna ta mniejsza dla nas, druga większa dla żywiołki; kury, parsiuczki, krówki i karma dla nich. W tak doborowym towarzystwie czekamy na pierwszy gwizdek lokomotywy do odjazdu. Jest 2 września 1946 r. Moja pierwsza w życiu podróż pociągiem. Ciekawość ogromna. Rodzinka jednego dnia zadowolona, drugiego przygnębiona. No bo cały dobytek pozostał, ponieważ mieszkali tam z dziada pradziada ponad 130 lat w jednym miejscu. Teraz jadą w nieznane. W głowie po prostu się nie mieści. Na granicy kolejarze witają nas pogardliwie: - O, to transport samych partyzantów i niedobitków.

Pociąg jedzie ślamazarnie, co raz przystaje nie wiadomo po co. Przychodzimy do maszynisty i pytamy:  -Jak długo będziemy stać? - No, nie wiem. -A czy możemy ugotować coś do jedzenia na ognisku? -Chyba tak. Gotujcie!

Cały transport zadowolony rozbiega się po lesie, zbiera drzewo i rozpala ognisko, aby ugotować strawę. Kiedy gary się gotują, maszynista daje sygnał do odjazdu. Wszyscy jak opętani gorące sagany z nieugotowaną zupą, czy ziemniakami okręcają szmatami i prędko wskakują do wagonu. Sytuacja się powtarza i na drugi dzień dopiero na kolację jemy zaczęty wczoraj obiad. Podróż trwa stosunkowo długo, bo siedem dni, ale dla mnie to radość i mogła trwać jeszcze dłużej. Kartę ewakuacyjną mamy do jakiegoś Poznania - nie wiadomo gdzie to jest. Dziadek o poranku pierwszy poszedł na rozpoznanie po kolejnym postoju transportu. Przychodzi do nas jeszcze śpiących i mówi: - Chodźcie zobaczyć jak wygląda morze! Wychodzimy. Rzeczywiście, jeszcze tyle wody to nie widzieliśmy, a i drugiego brzegu nie widać, bo mgła. Na tablicy jest napisane "Łuczany". Narada rodzinna.

- Gdzie tam będziemy dłużej tłuc się. Tu też nad wodą jest ładnie. Zostajemy? Zostajemy!

- Panie maszynisto- zwraca się moja mama. - My dalej nie jedziemy. Będziemy wyładowywać swój dobytek.alt













Tak samo postąpiła część repatriantów. Pociąg odjechał, a my zostaliśmy na rampie wojskowej przed dworcem. W tym czasie było trudno znaleźć mieszkanie, mieszkaliśmy więc na rampie przez kilka dni. Ponieważ pogoda była deszczowa, me miejsce do spania jako dla siedmiolatka było w kufrze. Ciasno, to ciasno, ale przynajmniej było sucho. Mama znalazła pomieszczenie w małej chatce na ul. Warszawskiej ( za sklepem rybnym, gdzie obecnie stoją pawilony handlowe). Przyszła sroga zima 1946/47, a okien nie było. Zawieszaliśmy je na noc kapami. Do łóżka wkładało się na noc butelki z gorącą wodą. Z opóźnieniem jednego miesiąca poszedłem do zielonej szkoły. W lichym ubranku, w wojłoczkach, woreczek płócienny - jako tornister zdobywałem pierwsze szlify "pierwszaka". Pierwsze przyjaźnie, niektóre o dziwo pozostały do dziś np. z Jankiem Pająkiem, Andrzejem Graneckim. Były również i antagonizmy z miejscową młodzieżą, były również i rozbrajania znalezionych pocisków, a efekty tych nieprzemyślanych zabaw można jeszcze dziś spotkać na wielu nagrobkach cmentarnych. Ale głównie bawiliśmy się wśród ruin zburzonych domów, oczyszczaliśmy place z gruzów, aby pograć w szmaciankę lub wystawić teatrzyk dla rodziców. Po trzech latach odnaleźliśmy ojca w Anglii, a dopiero po 19 latach mogłem pojechać do Anglii i po raz pierwszy spotkać się z nim w Londynie. Ojciec poszedł na wojnę, gdy miałem tylko 6 miesięcy.


Ps. Minęło 50 lat. Teraz jestem już na emeryturze. Pewnego dnia, idąc przez targowisko napotkałem staruszkę handlującą drobiazgami. Po mowie można było poznać, że przyjechała z Wileńszczyzny. Ucieszyło mnie to i powiedziałem, że stamtąd pochodzę. Ku mojemu zdziwieniu kobieta popatrzyła na mnie złowrogo i powiedziała:

-Zdrajcy! Nas w biedzie zostawiliście i nawet w ciężkich czasach o nas nie pamiętaliście.

Serce podeszło mi do gardła. Nic nie odpowiedziałem. Wiedziałem, że ten żal nie jest skierowany bezpośrednio do mnie, a do naszego rządu. Zasmucony w milczeniu odszedłem.

 

Szkoła...

Pozwólcie Państwo, że powrócę do wspomnień związanych ze szkołą. Otóż przyszedłem do szkoły z miesięcznym opóźnieniem. Stres niesamowity. Zakompleksienie kompletne. Wszyscy obcy. Mama co mogła, to włożyła do woreczka płóciennego - służącego jako tornister. Chciałem się pochwalić, że mam elementarz i na pytanie wychowawczyni, kto z nas ma elementarz, podniosłem jako jeden z nielicznych rękę do góry. Pani podchodzi również do mnie. Z zaciekawieniem długo ogląda elementarz ku mojemu zadowoleniu, lecz w końcu zapytuje:

- Dziecko, a co to za cudaczny elementarz, po jakiemu jest napisany?

Odpowiadam, że po wileńsku.

- Co ty za głupstwa pleciesz, przecież takiego języka nie ma.

- Proszę pani, w Ejszyszkach mama musiała kupić właśnie taki elementarz i tam był dobry, a tutaj nie?

Takie było zetknięcie się polskiego nauczyciela z pisanym po litewsku elementarzem, jak również z moim zacofaniem. Nie było to jednak jedyne potknięcie. Nie miałem również kałamarza, ani pióra. Miałem za to chemiczny ołówek. Przez kilka dni wszystko było w porządku. Po niejakim czasie nasza pani pyta:

- Dlaczego piszesz ołówkiem i to jeszcze chemicznym? Ołówkiem pisać nie można. Powiedz mamie, że na następny dzień musisz mieć pióro i kałamarz.

W domu głowimy się z mamą, skąd wziąć pióro, aż wreszcie mama znalazła gęsie pióro, zaostrzyła. O dziwo bardzo dobrze pisało, nawet tak długo jak wieczne. Zadowolony wreszcie idę śmiało do szkoły. Nawet usiadłem w pierwszej ławce, żeby się pochwalić, bo mama powiedziała, że takim piórem to nawet sam Mickiewicz pisał wiersze. Radość trwała krótko.

- A ty jakiego czorta znów przyniosłeś?

 Ze złością wyrwała namoczone do końca w atramencie pióro, robiąc szereg kleksów w dzienniku, jak i na swojej spódnic. Z klasy wyleciałem jak z procy i musiałem przyjść na drugi dzień z prawdziwą, chociaż pożyczoną stalówką. Niestety takie były śmieszne czasy, ale prawdziwe. Zapewne dla dzisiejszego pokolenia, nie do pomyślenia. Jeszcze jeden cudaczny fakt. Nadchodziła sroga zima 46/47. Moim obuwiem były jedyne wojłoczki, w których chodziłem aż do wiosny. W "zielonej" szkole ( obecnie Gimnazjum nr 1) prowadzone było w uproszczonej  formie wychowanie fizyczne. Należało tylko zdjąć obuwie. W tym właśnie tkwił cały problem, że nie mogłem zdjąć tych wojłoczków, bo nogi były owinięte w poniemieckie gazety, które teraz zastępowały skarpety. Pohasać w Sali gimnastycznej bardzo się chciało, ale na pytanie:

- A ty dlaczego nie ćwiczysz?  - odpowiadałem, że brzuch mnie boli.

Życie pierwszoklasisty było siermiężne, a los płatał różne figle. Żeby otrzymać z religii ocenę niedostateczną, to przecież trzeba być chyba heretykiem. Taką ocenę otrzymałem na półrocze od prowadzącej religię siostry zakonnej. Otóż miałem miękkie serce, a chciałem na pobliskiej sadzawce ( obecnie Plac Piłsudskiego) powiększyć przeręble pływającym kaczkom - poprzez rzucanie w ich kierunku kamieniem. Pech chciał, że trafiłem kamieniem w kaczkę zabijając ją na miejscu. Widziała fakt ten przechodząca w pobliżu zakonnica. No i dwója była murowana. Dobrze, że później religię prowadził ksiądz i stopień poprawił. Tak więc o mały włos nie przeszedłbym do następnej klasy.

Opisując te przygody, chcę Państwu przypomnieć warunki, w jakich żyliśmy, ale jednocześnie podkreślić więź ludzką, wzajemną pomoc w pokonywaniu trudności. Naszym obowiązkiem jako dzieci było wyszukiwanie wśród gruzów niedopalonych belek, desek lub zbieranie rozsypanego węgla koło dworca kolejowego - tak, aby można było ogrzać mieszkanie. Powracając do tamtych lat, będę chyba wyrazicielem opinii wielu ludzi, że wówczas człowiek człowiekowi był bliskim przyjacielem, otwartym i o dziwo nie narzekającym na biedę, co dziś niestety nie można o tym powiedzieć. A może tak się wspomina owe czasy, że miało się naście lat, a młodość ma to do siebie, że zawsze we wspomnieniach jest najpiękniejsza. Wspomnienia swoje chciałbym zakończyć aspektem kulinarno-historycznym. Na Wileńszczyźnie bardzo popularnym przysmakiem były bliny z Wereszczaką, które od dzisiejszego dnia są serwowane w niektórych zajazdach, jako specjalność zakładu. Jednak w niewielkim stopniu przypominają oryginalne danie. Przepyszny smak pozostał w mojej pamięci do dnia dzisiejszego. Jednak nie mogę rozszyfrować genezy słowa "wereszczaka". Dopiero w Encyklopedii Staropolskiej Glogera istnieje zapis, jak to król Zygmunt August miał wspaniałego kucharza o nazwisku Wereszczak, który na biesiadach serwował właśnie takie bliny z tą wspaniałą pomoczką. Obecnie chciałem zrobić takie bliny, ale niestety to nie był już ten smak. Tajemnica pozostała chyba na zawsze na mojej Wileńszczyźnie...

 

Stefan Lempiecki

 

 

Jesteś tutaj: